හිර ගෙදර කලබලේ

ඒ කාලය අපි වෙහෙසකර සීමාවාසිකය අවසන් කරලා නිදහසක් ලැබූ කාලය යි. අපේ කණ්ඩායමේ එක්කෙනෙක් රාජ්‍ය සේවයෙන් අස් වූ අතර තව කෙනෙක් ගෙවල් ළඟ ඉස්පිරිතාලෙකට මාරුවීමක් රැගෙන තිබුනේ සියල්ලන්ටම හොර රහසේය.  වෛද්‍යවරු ඉල්ලා තිබූ විවිද වාට්ටුවලට ඉතිරිවූ අපි කිහිපදෙනා බෙදා දුන් නමුදු බාහිර රෝගී අංශයෙන් වෛද්‍යවරු ස්ථානමාරුවීම් සඳහා බෙදා හැරිය නිසා විටින් විට අපව එම කොටසට අනුයුක්ත කෙරිනි. ඒවනවිට උතුරේ යුද්ධය අහවරව තිබිණි

රෝහල්වල කෝකටත් තෛලය rho ලා ය. Rho යනු සීමාවාසියකය අහවර කළ වෛද්‍යවරුන්‍ ය.  මමත් මගේ කාමර සගයාත් opd හෙවත් භාහිර රෝගී අංශයේ වැඩ කළ ඉරිදා දිනයක හවස අප වෙත ආවේ අමුතු ඉල්ලීමකි.

"ප්‍රිසන් එකේ කිහිපදෙනෙක් උපවාසයක් කරනවා දවස් ගානක ඉඳන් එයාලට අමාරුයි එනිසා බලලා එන්න යන්න වෙනවා"

" අමාරුනම් කොහොමද බලලා එන්නේ. මෙහෙ ගේන්න එපැයි. ඇරත් ප්‍රිසන් එකේ ? ඇම්බියුලන්ස්වලින් මෙහෙට ගෙන්වමු" අපි කීවද ඔවුන් එකඟ වුණේ නැත.

"ඔගොල්ලො ගිහින්ම බලලා නිර්දේශ ලියලා එන්න, එතන ඉන්න ප්‍රිස්නර්ස්ලා වෙන කාවවත් විශ්වාස කරන්නේ නෑ ඩොක්ටර් කෙනෙක් එතනට ඇවිත් කිව්වොත් උපවාසේ නතර කරලා රෝහල්ගත වෙනවා කියා කියනවා. හරිම අසාධ්‍ය තත්‍ත්වයෙන් ඉන්නේ...එනිසා ඔය දෙන්නා යන්න" කාර් යය භාර වෛද්‍යවරයා අප වෙත දැනුම් දුන්නේය. ඔහු සිටියේ නිවාඩුවේ ගෙදර ගොසින් ය.

"අනේ ඔව් ඩොක්ටර් අපිව පේන්න බෑ , ඒ ගොල්ලොඅපි එක්ක සාකච්ජා කරන්නෙත් නෑ ඩොක්ටර් කෙනෙක් බලනකම් ඒක නවත්වන්නෙත් නෑ. අපි හරි අමාරු අඩියක ඉන්නේ" බන්ධනාගාර නිලධාරියා පැවසුවේය.

රෝහල් ඇම්බියුලන්ස් එකකින් එහි ගිය විට බන්ධනාගාර නිළදාරීන් පැවසුවේ, සිරකරුවන් පිරිස ත්‍රස්තවාදය වැලැක්වීමේ පණත යටතේ අත්ඩංගුවට ගත් බවත් ඔවුන් ඉන්නා සිර මැදිරි තුලින් එළියට ඒම ප්‍රතික්ෂේප කරන බවත් අපට එහි ගොස් ඔවුන් බලන්නට සිදුවන බවත් ය.

සිර මැදිරි තියා පොලීසියකට අඩිය නොගැසූ ළාමක , සමාජ අත්දැකීම් අඩු ගැහැණු වෛද්‍යවරියන් දෙදෙනෙකුට මේ වෙලාවේ හිතෙන්න ඇත්තේ මොනවාද ඔබට තේරෙනවා ඇති. ඇත්තටම අපට තීරණයක් ගන්නට නොහැකිය.
අප බාහිර රෝගී අංශය භාර වෛද්‍යවරයාට කතා කර කීවේ කිසිඳු ආරක්ෂාවකින් තොරව සිර මැදිරි අස්සටයාමට අපට නොහැකි බවය.

උපවාස කරමින් බොහෝ අසාධ්‍යව සිටි සිර කරුවන් සමග පණිවිඩකරුවන් යවා සාකච්ජා කළ අතර ඔවුන් පැවසුවේ රෝහල්ගත කරන්නේ නම් අප ඇවිත් ඔවුන් පරීක්ෂාකර බලා නිර්දේශ ඉදිරිපත් කළ යුතු බවය. එතෙක් කිසිසේත් ඉන්නා තැනින් හොලවන්නට බැරි ය. ඔවුන් සිතන්නේ බන්ධනාගාර නිලධාරීන් බොරු කියා ඔවුන් එතැනින් ඉවත්කරන්නට තැත්කරන බව ය.
මේ තත්ත්වය සමඟ නිලධාරීන් බොහෝ සෙයින් කලබල වී ඇත.

"දැන් මේ අය අහන්නේ ඩොක්‍ටර්ස්ලා කියන දේ විතරයි. මේ අයගේ තත්වය එන්න එන්න බරපතල වෙලා. අපි ආරක්ෂාව ගැන ඇප වෙනවා. බය නැතුව යමු ඩොක්ටර්" ඔවුන් පවසයි

වෛද්‍ය අධිකාරිවෙත සහ බාහිර රෝගී අංශයේ කාර් යය භාර වෛද්‍ය නිලධාරියා වෙත දැනුම් දුන් පසු බාහිර රෝගී අංශ බාර වෛද්‍යවරයා කීවේ සති අන්තයේ බාහිරරෝගී අංශයේ සියල්ලෝ නිවාඩු නිසා ඉන්නේ අප දෙදෙනා පමණක් බවය. "දැන් ඔය ගිය එකේ බලලාම එන්න" ඉල්ලීම් කෙරුණි. සමාජ අත්දැකීම් අඩු නමුදු රෝගීසත්කාරයට ඕනෑම දුරක් දුවන අප දෙදෙනා පින්සෙන්ඩුවන සිරකරුවන් සහ ජේලර්වරු සමග ඔවුන්ගේ සිර මැදිරියට ගියෙමු. යන මඟ දෙපස සිරකරුවන් පිරී ඉතිරී අප දෙස දෑස් ‍යොමුකරගෙන සිටී...අපට හැකි තරම් ඉඩදී ඈත්වෙවී නමුත් පොදි කමින් බලා සිටී. ජේලර්වරු කිහිපදෙනෙක් අප වටේ ගමන් කරමින් සිටියෝය.


එකම කාමරයක එම උපවාස කළ සිර කරුවන් පිරිස සිටි අතර ඔවුන් බිම වැතිර සිටියෝය. අප ඇතුල් වූ පසු කාමරයේ අගුළු දැමීය...බිමට නැවී හිඳගෙන හර්ද රිද්මය සහ රුධිර පීඩනය මැන බැලූ අපට තරු පෙනුණි. විජලනය සහ ආහාර නොමැති වීම නිසා මොවුන් අසාද්‍ය වී සිටියහ. මැදිරියෙන් එළියේ සිරකරුවන් පොදි කමින් සිටිනු අපට පෙනුනි.
"ඔබ හැමෝගෙම ප්‍රෙෂර් අඩුවෙලා සෑහෙන ප්‍රශ්න ගොඩකට මුහුණ දෙන්න වෙනවා දැන්ම රෝහල්ගත නොකෙරුවොත්" අපි ඔවුන්ට කී බව මතකය.
ඔවුන් පරීක්ෂා කර බලා සිර මැදිරියෙන් එළියට එද්දී අතුරු සිදුරු නැතුව පිරී සිටි සිරකරුවන් අපට යන්නට  ගෞරවයෙන් ඉඩ සකස් කර දෑත් බැඳ ස්තූති කරමින් සිටියෝය. තවමත් ඒ අවස්ථා මතකයේ රැඳී ඇත්තේ  බොඳ වූ ජායාවක් මෙනි. කළු දුඹුරු නාවර පෙරුණු බිත්තිද බිම වැතිර සිටි සිරකරුවන්ද පමණක් මතක ය.

වහාම රෝහල්ගත කරන්න ! අපේ නිර්දේශ ලියා අප දෙදෙනා නැවත රෝහලට පැමිණියෙමු.
ඉන්පසු යම් කාලයක බන්ධනාගාර රැඳවියන් සහ නිලධාරීන් අතර ගැටුමකින් බන්ධනාගාරයේ prison break නාටකයක් ආරම්භවී තිබුණි. එය දුටු අප, එදා අපව යැවූ අනාරක්ෂිත ගමන ගැන අංශභාර වෛද්‍යවරයා වෙතින් විමසූ විට හේ බොහෝ කණගාටු වී සමාව අයැද සිටියේය. හදිසියේවත් ඔවැනි කලබලයක් අප එහි සිටියදී සිදුවුනානම් ? එහෙනම් අපේ ජීවිත පවා අවදානමේ නොවෙද  කියා බොහෝ වෛද්‍යවරු දොස් කීවෝය.

වෛද්‍ය සේවා කාලයේදී... අපට හිතන්නට බැරි තැන්වල සේවය කරන්නද හිතාගන්නට බැරි ස්ථානවලට ගොස් සේවය සපයන්නද සිදුවේ. ඒවා අප ජීවිතය සෞඛ්‍යය පවා අනතුරේ හෙලනසුළුය.
බෝවන රෝග බොහෝ විට අපටද වැළඳේ. නිරන්තරයෙන් රෝගකාරකවලට නිරාවරණය වන නිසා අපේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය මඟින් බොහෝ රෝග කාරක යටපත් කරනවා ඇතියැයි සිතේ.
මනෝවෛද්‍ය වාට්ටුවේ වැඩ කරද්දී සායන එන්නේ නැති හෝ අසාධ්‍ය තත්ත්වයන්ට ලක්වූ රෝගීන් සොයා ඔවුන්ගේ නිවෙස් වෙත පවා යාමට සිදුවූ විට, ඇතැම් රෝගීන් කැති පොලු අමෝරා අප පසුපස දිව ඒ.
බොහෝ විට මෙලෙස යන්නේ පොලිස් නිලධාරියෙක් සමඟය. වේගයෙන් දුවන්නට බැරි මට ඈතින්ම නවතින්න යැයි කියූ හැටිත් මතක් විය. සියල්ල සන්සුන් වූ පසු එහි එන්න යැයි අනෙක් සහෝදර වෛද්‍යවරයා පැවසූ පසු යන්නටත් පුරුදු වූයෙමි.
එහෙත් අදටත් බොහෝ අවදානම් තිබුනද සේවය නොපිරිහෙලා ඉටුකරන්නට අපි උපරිම උත්සහය ගන්නෙමු.
අවුරුදු ගණනාවක් මේ භූමියේ බොහෝ දුෂ්කර පරිසරවල දුක්විඳින මිනිසුන්ගේ දුක ඇසුවෙමි. පිළිසරණ වීමි. හොඳයි, නරකයි කියා බෙදෙන මිනිසුන්ගේ පවා ලෙඩ දුක් කරදර මගේ කරගෙන උදව් කළෙමි. මගේ ජීවිතේ පවා අඳුරේ හෙලමින් ඔවුන්ගෙන් කරදර වන අතර වුවද උදව් කළෙමි.
ඔබට සිතාගැන්මටවත් නොහැකි කාලයක උතුරේ සේවය කළ අතර ඒ කතා පොත් පත් පුවත්පත්වල ලීවා නොව ලියැවුණාය. තවත් මතකයේ රැඳි කතන්දර බොහෝ ය හැකි විටක ලියන්නම්.

(LankaTarget web අඩවිය සඳහා ලියූ ලිපි)

පිපිරුණු හිත

 

“කොච්චර කිව්වත් ඔයා ඔය කියන තරම් මේ ලෝකේ හොඳ නෑ ඩොක්ටර්’ 

කමලා කොරිඩෝවේ පුටුවේ ඉඳගෙන එහෙට මෙහෙට පැද්දෙන ගමන් තමන්ගේ අතේ තිබුණු තණකොළ ගහ මා දිහාට පෙන්වමින්, 

“මේ තණකොළ ගස් ඊට වඩා හොඳයි” කීවාය. 

කමලා ඇතුළු බොහෝ දෙනෙක් ඒ වෙනකොට නිතර නිතර වාට්ටුවට ආවේ ගියේ ඔවුන්ගේ මනස මූලිකව පැවති ගැටළු නිසා. බොහෝ හිතවත්ව කතා කරන නමුදු ඇතැම් විට තරහා ඇවිස්සී බැන වදී. එවිට එතෙක් හොඳ මිනිසුන් ලෙස ඇයම හැඳින්වූ අප හැම බොහෝම නරක එවුන් යැයි කෑ ගසන්නීය. 

“ගෙම්බෝ කපලා කුරුමිණියෝ මරලා තමා ඕගොල්ලෝ දොස්තරලා වෙලා ඉන්නේ. එහෙම වෙලත් කරන්නේ සත්තු මරන එක. අපි කළෙත් මිනී මරපු එක ඩොක්ටර්ලත් මිනී මරුවෝ මිනී මරුවෝ මිනී මරුවෝ” ඇගේ මේ ගෝරනාඩුව මට මුලදී බොහෝ සංකා ගෙන ආවාය. අප කොයිතරම් ඔවුනට කාරුණික වුවද ඔවුන්ගේ මනසේ ඇතිකරන පෙරළිය තුළ තමන්ට දරා ගත නොහැකි තරම් කම්පනයන් සහ කලබල ඇති කළ බව පෙනෙන්නට තිබුණි. 

“අපි බංකර් වල ඉන්නකොට මට හිතුනෙම ඔළුවට කඩං වැටිලා වැලලෙයි කියලමයි.” ඔවුන් අවසන් කාලයේ ගත කළ මතක එකිනෙක දිග හරී. ශරීරයේ තුවාල සුව වී තිබුනද කඳවුරෙන් නිදහස ලබා පැමිණියද යන්නට තැනක් හෝ බාර ගන්නට නෑයෙක් නොවූයෙන් ඇයට සිදුවුණේ වැඩිහිටි නිවාසයකට යාමට සහ සුව නොවූ මනසට බෙහෙත් ලබා ගැනීමට ය. 

පශ්චාත් ව්‍යසන ක්ලමත අක්‍රමතාවය හෙවත් Post Traumatic stress disorder යනු පුද්ගලයෙකු හට කම්පන  සහගත සිදුවීමකට නිරාවරණය වීමෙන් පසුව වර්ධනය විය හැකි මානසික ආබාධයකි.  ලිංගික අතවර, යුද්ධ, රථවාහන ගැටුම්, ළමා අපයෝජන වැනි සිදුවීම්  සම්බන්ධ සිතුවිලි,  මෙවැනි බොහෝ දේ කම්පන ඇති කරවන සුළුය. ඒ සිදුවීම සමග ඇතිවූ හැඟීම් නිරන්තරයෙන් ඔවුන් තුල කම්පනයක් ඇති කරන අතර ඒ හැඟීම් සිතුවිලි හෝ සිහින නිසා තමන්ටම මානසික හෝ ශාරීරික පීඩා ඇතිකරති. එම ගැටළු නොයෙක් ආකාරයෙන් ඔවුන් තුළින් මතුවේ. ඇතැම් විට තම කිට්ටුම අය හා උරණ වෙමින් හිංසා පැමිණවීම වැනි ලක්ෂණ යුද වැදී විශ්‍රාමිකව සිටින සෙබලුන් කෙරෙන් දැක තිබුණු බව ඇමෙරිකාවේ පලවූ වාර්තාවල සඳහන් වේ.  එමෙන්ම පීටීඑස්ඩී ඇති පුද්ගලයෙකු සියදිවි නසාගැනීම් හා හිතාමතාම ස්වයං හානියක් කරගැනීමේ ද වැඩි අවදානමක් ඇත. 

අපේ රටේ ඇතිවූ අවුරුදු 30ක යුද්ධයෙන් පසු ඒ යුද්ධයට මැදිවූ රණවිරුවාගේ සිට සිවිල් වැසියා දක්වා යුද්ධයේ බිහිසුණු මතක සමග පශ්චාත් යුද කාලයේ මේ මානසික රෝගයට ගොදුරුවූ පිරිස් අපට මුණ ගැසිණි. ඔවුන් වෙනුවෙන් බොහෝ ක්‍රමවේදයන් මනෝවෛද්‍ය සායන හරහා ක්‍රියාත්මක කෙරිණි. සංගීතය, චිත්‍ර සහ නැටුම් ගැයුම් යන මේ දේවල් අඩංගු වැඩමුළු සහ කලා උළෙල ඔවුන් වෙනුවෙන් ලැහැස්ති කළ හැටි මට මතක් වේ. බොහෝ චිත්ත ආවේග සහ දුක් දොම්නස්, තම මනස කලාකාමී යමකට යොමු වීමෙන් අඩුකරගත හැකිවූ බව බොහෝ දෙනෙක් මට පැවසුවෝය. මේ තත්ත්වයට පත් වූයේ ත්‍රස්ත කණ්ඩායමේ සිටි පිරිස පමණක් නොවේ. යුද හමුදා සෙබළුන්ද , හිටපු ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායමේ අයවලුන්ද මේ බිහිසුණු යුද්ධයට මැදිව ජීවිත සහ තම ළබැඳියන් අහිමි කරගත් සිවිල් වැසියන්ද යන මේ සියල්ලෝම මනසින් බොහෝ පීඩා වින්දෝය. 

වැඩිහිටියන් පමණක් නොව කුඩා දරුවන්ද මේ ව්‍යසනවලදී දැඩි ලෙස මනසින් රෝගාතුර විය. බොහෝ පිරිසකට තම මව හෝ පියා අහිමි වූ අතර ඇතැමෙකුට කිසිවෙක් නැතිව අනාථ නිවාසවල දිවිගෙවන්නට සිදු විය. එවැනි අනාථ නිවාසවලට ගොස් ඔවුන්ගේ සුවදුක් විමසා බැලීම එකල අප ඒකකයේ විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා විසින් නිරන්තරයෙන් සිදු කළේය. 

“හීනෙන් පේනවා බංකරේ ඉන්නවා කියලා. වතුර ගලනවා පේනවා. බංකරේ වතුර පිරෙනවා පේනවා. පීනගෙන අපි උඩට එන්න විදිහක් හොයනවා හොයනවා ඩොක්ටර් මට හෙලවෙන්නවත් බැරි වෙනවා. බයවෙලා නැගිටිනවා” මේ සිහිනය එවන් යුද්ධෙට මැදි වූ දකුණේ තරුණයෙකුගේ ය. මොවුන් තවමත් උතුරේත් දකුණේත් හුදෙකලා සටනකය. ඔවුන්ගේ හිත් හදාගන්නා යුද්ධයට පිළියම් ගෙනෙන්නේ කෙසේදැයි නොයෙක් තැන කතා බහ කරන බව දකිමි. ලංකාවේ සෑම රජයේ රෝහලකම මනෝවෛද්‍ය සායන තුළින් මොවුන් වෙනුවෙන් ප්‍රතිකාර සහ ක්‍රමවේද ක්‍රියාත්මක කෙරේ. මනෝ උපදේශනය ඉන් එකකි. පුහුණු මනෝ උපදේශකවරුන් සෑම රෝහලකම සිටිති. සාර්ථක උපදේශනය තුළින් ඔවුන්ගේ ගැටළු හඳුනාගැනීමට මෙන්ම, කම්පන පිරි අතීතය අමතක කර දමා යතාර්ථයට මුහුණ දීමට අවශ්‍ය සුවපත් වීමේ ප්‍රායෝගික ක්‍රමවේද පුහුණු කිරීමට හැකිවේ. 

පසුගිය සතියේ සාහිත්‍ය උළෙලකදී මට මුණ ගැසුණු උතුරු කොන සහෝදර සහෝදරියන් අප හමුවේ ගෙන හැර දැක්වූ කතා සිත බොහෝ සුවපත් කරවන සුළු ය. සන්නිවේදනයේ දුර්වලතා නිසා දෙමළ අකුරු සිංහලයට හැරවෙද්දී සිදුවන අලකලංචි නිසා ඔවුන් අපහසුතාවයට පත්වන අයුරුද එහිදී පැවසූහ. රටක ඉතිහාසය ලියන්නේ ඒ කාලවකවානුවේදී ජීවත් වූ ජන කොට්ඨාශය විසිනි. මේ ලියැවෙන වර්ථමානයේදී අප බොහෝ ඉවසීමෙන් දරාගත යුතුය. මන්ද මේ රටේ උතුර දකුණ අවුලමින් නැගුණු යුද්ධයේ ගිනි දැල් මුළුමනින්ම නිවී ගොස් නැති බැවිනි.

වෛද්‍ය බෝධිනී සමරතුංග 

(ලේක් හවුස් - රැස පුවත්පතේ පලවිය)

මොනවද මෙහෙ තියන අඩුපාඩු ?

අලුතෙන් පත් වී ආ වෛද්‍ය අධ්‍යක්ෂවරයා සියලු වෛද්‍යවරුන් රැස් කර අහන්නේ එකම ප්‍රශ්නයක්.

“කොහොමද මම ඔබට උදව් කරන්නේ ?”
කිසිඳු පිළිතුරක් නොවන තැන ඔහු තව දුරටත් පැහැදිලි කරන්නේ ” මම ඔබට උදව් කළොත් ඔබේ සේවය පහසු කළොත් ඔබට ඔබේ රෝගීන්ට පිහිට විය හැකියි “ කියාය.
නව අධ්‍යක්ෂ ලෙස වැඩ භාරගත් පළමුදවසේම “රෝගී සත්කාරයට වඩා අය කරන මුදල් ප්‍රමාණය වැඩි” ඒකකයක වෛද්‍යවරුන් සේවයෙන් ඉවත් කළ හැටි පුදුමාකාරය…ඇත්තටම හිතා බැලුවොත් පුදුමවෙන්නට දෙයක් නැත. මේ නාටකයක් ය. ඉතින් සැබෑ ලෝකයේ වෙන, නොවෙන දේ සියල්ල මෙහි පෙන්වන නමුත් ඒවා හිතට බොහෝ කිට්ටු ය. මෙහි සිදුවීම් ඇතැම්විට අතිශ්‍යෝක්තීන් යැයි හිතෙන තරම් ය.

වෛද්‍යවරයා මිනිසුන් වෙනුවෙන් වැඩ කළ යුතු බව පෙන්වා දෙමින් පවතින යාන්ත්‍රණයේ අවුල ගැන කතා කරන මෙවන් නාටකයක් දුටුවේ කාලයකින් ය. මෙහි වෛද්‍ය අධ්‍යක්ෂ , සෞඛ්‍ය සේවයේම යාන්ත්‍රණයේ ( සිස්ටම් එකේ) අවුල වෙනස් කරන්නට වෙහෙසෙයි.
මනුෂ්‍යත්වය ඇති වෛද්‍යවරුන් වෙන්නට අනෙකා දිරිගන්වන වෛද්‍ය හේ, හොඳ වෙනුවෙන් වැඩ කරනා වෛද්‍යවරුන් දිරිගන්වනු දකින්නට ලැබෙයි.
මේ වෘතාන්තයකි… රූපවාහිනී ටෙලි නාට්‍ය මාලාවකි.

එහෙව් නාටක නොයෙක් තැන්වල නොයෙක් අයුරින් තත්‍ය ලෝකයේද අඩුවක් නැතිව පෙනෙන තැන් අපමණ ය. එවන් නාටකයක කොටසක් ලියා තබන්නට සිත් විය. මේ වෛද්‍යවරියක විසින් දුෂ්කර රෝහලක සේවය කරන අතර ලියූ සටහනකින් එකකි.

දිනය කිව නොහැකි එක්තරා දිනයකි –

වාට්ටු වල වැඩ අවසන් කොට පහළට පැමිණෙද්දීම ප්‍රධාන මාර්ගයේම පිහිටි ප්‍රාදේශීය රෝහලකඇම්බියුලන්ස් රථයක් නැවැත්වීය. අපේ හිතවතියක් වන ඒ රෝහලේ වෛද්‍යවරිය කඩිමුඩියේ එළියට බැස, කෑ ගසා සියල්ලන් රැස් කර ඇතුල තිබූ ස්ටෙචරය සමග රෝගියා රැගෙන හදිසි සත්කාර ඒකකය වෙත තල්ලු කරගෙන ගියාය.

දහවල් 12 පමණ වූයෙන් ETU (emergency treatment unit) හෙවත් හදිසි සත්කාර ඒකකය එවෙලාවේ බොහෝ කලබල නිසා අපි තිදෙනාද කෑමට නිල නිවාසයට යන ගමන නවත්වා එහි දිව ගියේ උදව් කිරීමටය.

රෝගියා දුටු මතින්ම බොහෝ අසාධ්‍ය යැයි සිතුණි. අපේ හිතවත් වෛද්‍යවරිය කීවේ, බයිසිකලයේ ගමන් ගත් ඔහුව, ටිපර් රථයක් හප්පාගෙන ගොස් ඇති බවය. ඔළුවට හානි සිදු වී ඇත. ඔක්සිජන් ප්‍රතිශතය බලාගෙන සිටියදී පහළ බසී. නාසයෙන් කටින් ලේ ගලයි.ශ්වසන මාර්ග සියල්ලම අවහිර වී ඇත. මොළයට දැඩි හානි සිදුවූ බවක් පෙන්වයි. ඔහුට සිහියක් නැත. නිර්වින්දන වෛද්‍යවරයා බටයක්දමා ශ්වසනය යථා තත්වයට පත් කරන්නට උත්සහ ගත්තද බටය දිගේ පැමිණෙන්නේ ලේ පමණි. හර්දයද අකර්මණ්‍ය වී ඇත. කෙනෙක් කෘතිම හර්ධ ස්පන්දනය ඇති කිරීමට උරස් ප්‍රදේශය තෙරපයි. අපද හැකි අයුරින් උදව් කළෙමු. එහෙත් රිද්මයේ වෙනසක් නැත. දෙතුන් පාර විදුලි සැර දීම මගින් හෘදය ක්‍රියාත්මක කිරීමට උත්සහ ගත්තද එය සාර්ථක වූයේ නැත. ඔහු මිය ගොසිනි. අපි අපේක්ෂාභංගව පිටතට පැමිණියෙමු.

එක දරුවෙක් වඩාගෙන තවත් දරුවෙක් අතින් අල්ලාගෙන ඔහුගේ බිරිඳ ETU එකේ දොරකඩ බලාගෙන සිටී. ඇය සිතන්නේ ඔහු ජීව්ත්වේය කියාය. අප නැවත නිල නිවස වෙත ගියෙමු. දැන් රෝහල දෙසින් මහත් විලාප හඬක් ඇසේ. නිර්වින්දක වෛද්‍යවරයා පිටතට පැමිණඔහුගේ බිරිඳට කනගාටුදායක පුවත පවසන්නට ඇති.

තරුණ මව දරුවන් දෙදෙනෙකු සමග තනිවී සිටී. කුලී වැඩ කර එදාවේල සරි කරගත් ඒ තිස් හැවිරිදි තරුණ පියා, ටිපර් රථ බයිසිකල්ගැටුමෙන් ලොව හැර ගොසිනි !

මගේ යෙහෙළියක් මා දෙස බලා “ පේනවා නේද.. තව බයිසිකල් පදිනවා” යැයි මා දෙස ඔරවාගෙන දොඩවයි. ඔව් එය ඇත්තෙන්ම භයානකයි ! (අත්දැකීමෙන් දනිමි.) රජය හෝ වගකිවයුතු ආයතන මෙවැනි මාර්ග අනතුරු ගැන සැලකිලිමත් වෙනවානම් හොඳයි සිතේ.

විශේෂ අමුත්තන් කිහිප දෙනෙක් මාස කිහිපයකට කලින් මේ අනිත්කොන රෝහලට පැමිණියා මතකය. ඒ පැමිණෙද්දී නම් දින 3 ඇතුළතරෝහල කළ එළි වී අමුතුම සිරියක් ගෙන ආවේ ත්‍රිවිධ හමුදා නිලධාරීන්ට පින් සිදු වෙන්නටයි. උත්සවයට කලින් දින එක් නිලදරුවෙක් රෝහලේ පිවිසුම් කොරිඩෝවේදී, හවස වැඩ ඇරී නිල නිවාසයට යමින් සිටින අපට මුණ ගැසිණි.

“මම අහවලා , ඩොක්ටර්ස්ලා කොහේද, කොහොමද කොයි පළාතේද. මෙහෙ හොඳද” යනුවෙන් ඇරඹි කතා බහ අවසානයේ.

“මොනවද ඩොක්ටර් තියෙන අඩු පාඩු” යැයි ඇසුවේය.

“අඩු පාඩු නම් එමටයි. අපට තියෙන්නෙ එකම එක ශල්‍යාගාරයයි.(operation theatre) ඉතින් හදිසි සැත්කම් අවස්ථා පැමිණි විට ඇතුළේකරමින් ඉන්න සැත්කම නවත්වා ඒ ලෙඩා එළියට අරගෙන අර හදිසි සැත්කම කරන්න වෙනවා. එහෙම නැත්නම් ඇතුළේ එක ඉවරවෙනකම් එළියේ ලෙඩා ජිවත්කරන්න සෑහෙන සටනක් දෙන්න වෙනවා”

“ඒ කිව්වේ”

“දැන් හිතන්න, කකුලක් කැඩිච්ච රෝගියෙක්ගේ සැත්කම කරමින් ඉන්නකොට, බබෙක් හම්බුවෙන්න ඉන්න අම්මා කෙනෙක්ගේ ප්‍රශ්නයක් වෙලා හදිසියෙන් සීසර් කරන්න උණොත්. මිනිත්‍තු කිහිපයකින් ඒ දේ කරනන් ඕනේ. හැකි තරම් ඉක්මනින්. ඉතින් එතකොටඅර තියටර් එකේ ඇතුළේ ඉන්න ලෙඩා ඉක්මනින් සිහි ගන්වා එළියට ගන්න වෙනවා.” මම පැහැදිලි කළෙමි.

“ආ හරි. ඔව් ඩොක්ටර් ඒක ගැන මම සටහන් කරගන්නම්”

“තව.. මේ රෝහලේ ලිෆ්ට් එකක්වත් වැඩ කරන්නේ නෑ. දැන් යුද්දෙ ඉවර වෙලා අවුරුදු ගණනාවක් ගතවෙලා. වාට්ටු සහ ශල්‍යාගාර තියෙන්නේ දෙවෙනි තට්ටුවේ. ස්ටෙචර් පිටින් කර මතින් උස්සගෙන තමයි පඩිපෙළ නගින්නේ. හදිසියෙවත් රෝගියා වීල් චෙයා එකේ ගෙනාවොත්, සුළු සේවකයන්ට තේරෙන්නේ නෑනේ රෝගියාගේ තත්වය, එයාලා රෝගියා පයින් පඩිපෙළ දිගේ ගෙනියනවා. මේ ළඟදි දවසකත් පඩිපෙළ පාමුල අම්මා කෙනෙක් බබෙක් ප්‍රසූත කළා. අපි සේරම පල්ලෙහාට දුවලා තමයි දරුවා ගත්තේ. ඒකට අපිට කාටවත් බනින්න බෑ. දරුවෙක් ප්‍රසූත කරද්දී වීල් චෙයා හෝ ස්ටෙචර් එකේ ඒ අම්මව උඩට උස්සගෙන එන්න බෑනේ. සමහර විට හදිසි ප්‍රතිකාර ඒකකයෙන් ශල්‍යාගාරයට ගෙන යන හදිසි රෝගීන් පවා කර මතින් පඩිපෙලින් ගෙන යද්දී කොයි තරම් අමාරුද ඒකට විකල්පයක් නෑ. එනිසා පුළුවන්නම් මේ ලිෆ්ට් දෙකක් බිල්ඩිමේ දෙකොනේ තියෙනවා ඒ දෙක හරි ගස්සලා දෙන්න.”

“හොඳයි ඩොක්ටර්.. මම ඇහුවේ ඩොක්ටර්ස්ලට මොනවා හරි ප්‍රශ්නයක් තියෙනවද මෙහේ. ඉඳුම් හිටුම් , පහසුකම්” එතකොටයි මට තේරුණේ මොහු අසන්නේ අපේ පුද්ගලික අවශ්‍යතා ගැන කියා.

“නෑ අපිට නම් එහෙම කියන්න තරම් අපහසුතාවයක් නෑ. කියන පරක්කුවෙන් අපට අවශ්‍ය සියල්ල අපිට සපයන්න මෙහෙ පිරිස ඉන්නවා. එකම දේ මේවායේ තියෙන දේවල් ඒ ආකාරයෙන් පවත්වාගෙන යන්න ඕනෙකම තියෙන අය හෝ පිරිස නෑ. ඒකියන්නේ maintenance, මේ දේවල් හරියට maintain කරනවානම් හොඳයි. එතකොට ගොඩක් කල් පවතිනවා. අනික අපිට කොහොම හරි එදා වේල කාලා බීලා ඉන්න හැකියාව තියෙනවා, ඒ උණත් මේ ප්‍රදේශයේ ඉන්න මිනිස්සුන්ට නම් සෑහෙන්න අමාරු ඇති. ආර්ථික ප්‍රශ්න දැන් තමා දැනෙන්නේ. කඳවුරුවලින් පිටවෙලානේ ඒ අය.

දැන් පාරවල් හැදෙන නිසා වාහන යනවා නෙමෙයි පියාඹනවා. දවසකට එකක් හෝ දෙකක් මාර්ග අනතුරු මරණ” මම ආයෙත් මාතෘකාවෙන් පිට කියවන බව හිතෙන් මතක් කළ නිසා, කතාව දිග්ගස්සන්නේ නැතුව හමාර කළෙමි.

ඉන් මාස ගණනාවකට පසු බොහෝ මැදිහත් වීම් නිසා දැන් අපට ශල්‍යාගාර දෙකක් ලැබී තිබේ.එනිසා දැන් හදිසි සැත්කම් එසැනින් සිදු කරන්නට අපට හැකියාව තිබේ. ලිෆ්ට් දෙක වැඩ කරවාගන්න නම් සෑහෙන කලක් ගියා.
අප ඒකකයට අලුතෙන් පැමිණි විශේෂඥ වෛද්‍යතුමා කියුවේ… “අඩු තරමේ මේ රෝහලේ සියල්ල අප කියූ සැණින් ක්‍රමානුකූලව සිදුකරන්න පියවර ගන්නවා නේ. ” කියලා. ඒ කතාව නම් සෑහෙන්න ඇත්ත.

Im doing what ever I can to change the unwanted into something productive and healthy.

එහෙම කතාවක් ඇය දිනපොතක ලියා තැබුවා මතක ය.

රෝහලක තතු රැගත් ගැන “new amsterdam” නාටකය ගැන කියන්නට ගිය කතාව දෙසට ආයෙම හැරෙන්නම්.

නමින් නිව් ඇම්ස්ටර්ඩෑම් ය , රෝහලක සිදුවීම් වටා ගෙතුනු මනුෂ්‍යත්වයේ කතාවකි.
ඇතැම් දෙබස් සහ සංසිද්ධි හිතේ මල් පුබුදනසුළුය. නෙත අග කඳුළු රඳවන සුළුය. අනුන් වෙනුවෙන් වෙහෙසී තබනා පියවර මතක් කරනා සුළු ය. එසේ දුවන අතර ඇසූ ඇනුම්පද , අපහාස උපහාස මතක් කරවනා සුළු ය.
“විහින් මැරුම් කන්නේ නැතුව රාජකාරිය විතරක් කරන්න” කියා අසාගත් හැටිද මතක් විය.

මේ ලෝකයේ හොඳ සහ නරක දෙකක් ඇත්නම් ඔබට ඉන් මධ්‍යස්තව දෙකම තෝරාගත නොහැක.
බොහෝ ආයතනවල සේවය කරන හොඳ මිනිසුන් කළකිරීම් මැද සේවය කරති. හොඳ වෙනුවෙන් අරගල කරති. පැරදුම හමුවේ සේවය අත් හැර යති. සෞඛ්‍යායතන පාලන ඒකක මගින් සමස්ථ සමාජයේ සුභසිද්ධිය වෙනුවෙබ් වැඩ කළ යුතුය. දූෂණය වංචාව දුටු තැන එය මර්ධනය කළ යුතුය. අවැඩ දැක දැක නිද්‍රාශීලීව සිටින්නේ නම්, අවැඩ වෙන්නේ සමස්ථ මානව සමාජයටම ය.
“People dont leave bad jobs, they leave bad bosses, poor management who dont appreciate their value”
“මිනිසුන් රැකියා අත හැර යන්නේ නැත. ඔවුන් අත හරින්නේ නරක ප්‍රධානීන්, දුර්වල පාලන ඒකක , ඔවුන්ගේ අගයට වෑයමට වටිනාකමක් නොදෙනා තැන් ”

මට ලියන්නට හැකි සීමාවේ සිට මේ වචන කැටි කළේ මෙය හුදෙක් ටෙලිවෘතාන්තයක් පමණක් නොව එදිනෙදා රෝහල් ජීවිත ගත කරන බොහෝ සෞඛ්‍ය සේවකයන්ගේ චිත්ත සන්ථානයේම පරිමාවක් ඇතුලත්කර ලියූ ජීවී සටහන් ගොන්නක් නිසා ය
ඉන් උපුටා ගත් වෛද්‍ය අධ්‍යක්ෂ විසින් කියනා දෙබස් කොටසක් ඔබ වෙනුවෙන් ලියා තබමි.

“Isn’t our job to provide our patients with the best possible care…?
But isnt it also to help people out in the world, not to become patients ?
Even if the system is broken we can offer them a path because if we dont we are just gonna see each generation back here again and again !
Babies returning with obesity before the age of six
Foster kids coming back as psych patients before they can even vote
So we need to break the chain
We can only help people if we our selves are willing to take risks
Cause change is always possible.”

“අපේ රැකියාව රෝගියා වෙනුවෙන් හොඳම සත්කාරය ලබා දීම නොවේද ?
ඒවගේම අපේ කාර් යය විය යුත්තේ ලෝකයම ලෙඩුන් වෙන එක වැලැක්වීම නොවේද ? එහෙම නොකළොත් අපිට හැම පරම්පරාවම රෝහල වෙත පැමිණීම වලක්වාගත හැකි නොවේ.
බිළිඳුන් අවුරුදු හය වෙනකොට අධි ස්ථූලතාවය සමග රෝගී වෙලා මෙහි ඒවි. කැපකරු ක්‍රමයේ සිටින දරුවන් ජන්දය හිමි වයසට එන්නට කලින් මානසික රෝගීන් වෙලා මෙහි ඒවි
එනිසා අපි මේ ක්‍රියාදාමය කඩා බිඳ දමමු.
නිසි ක්‍රමවේදයක් නොමැති වුවද යාන්ත්‍රණය ක්‍රියාවිරහිත වුවද අපට හරි මාර්ගය පෙන්වා දිය හැකි නොවේ ද?
මේ යාන්ත්‍රණයේ දම්වැල් පුරුක් අපි බිඳ දමමු. ඔව් මිනිසුන් වෙනුවෙන් මේ යාන්ත්‍රණය වෙනස් කිරීමට අපට අවදානමක් තිබුනද අපි ඒ අවදානම දරා ගනිමු…
මොකද වෙනසක් කිරීමට අපට හැකිය !

නිව් ඇම්ස්ටර්ඩෑම් ටෙලි වෘතාන්තය. අප වෘත්තිය ජීවිතයේ වෙනස්ම පැතිකඩක් ඔබට විවර කරනවා ඇත. එමෙන්ම රෝගියා මූලික කරගෙන ඒ වෙනුවෙන් යා හැකි උපරිම දුර ඇවිදින වෛද්‍යවරුන්ට මෙය උපහාරයක්ම වනු ඇත.
(හැකිනම් නරඹන්න. මම Netflix තුලින් නැරඹුවෙමි.)

Break the rules – Heal the system

සමීපවෙන්න !

"ජීවිතේ නැති කරගන්න හිතෙනවා. ඔබට කරදරයක් නොවෙයිනම් මට කතා කරන්නපුළුවන්ද ? "

මෙසේ අසමින් මා සමග කතා බස් කළ යොවුන් දියණිය බොහෝ සංකා සංවේදනා බහුල කරදරකාරී දිවියක් ගත කරන බව පැවසුවාය. ඇයට ඕනෑ වුණේ කතාබස් කරන්නට, ඇය පෙළන ප්‍රශ්නය කියන්නට කෙනෙකි. 

ඇය සිටියේ උසස්පෙළ පන්තියේ ය. එවැනි දරුවන් මා හමුවේ ඔවුන්ගේ මානසික අවපීඩනයන් මුදා හැරියේ ගෙදරදී මේ ගැන කතා බස් කරන්නට කෙනෙක් නැතැයි කියමිනි.

නව යොවුන් වියේ දරු දැරියන් මෙන්ම පාසැල් යන දරුවන්ද දැන් දැන් ආතතියට ලක්ව විශාදයේ ලක්ෂන පෙන්නුම් කරන බව පෙනෙන්නට තිබේ.

නහඹර විය කියා අපි බස් වහරේ හඳුන්වන teen age / යොවුන් වියේ පසුවන දරුවන් ඉඳහිට "නාහෙට අහන්නේ" නැතිව ක්‍රියා කිරීම අපේක්ෂා කළ යුතු වුවද, විශාදය යනු වෙනස්ම දෙයකි. මේ වයස්වල දරුවන්ට ඇතිවන මානසික අවපීඩනයේ ඍනාත්මක අතුරු බලපෑම් ශෝකජනක මනෝභාවයන්ගෙන් ඔබ්බට පැතිරෙන අතර අද ඒවා වැඩි වන බවක් දක්නට ලැබේ. විශාදය කියා අප හඳුන්වන depression නම් තත්වයට පත්විය හැකිවන අතර මේ නිසා ඔබේ දරුවාගේ පෞරුෂත්වයේ සාරය විනාශ විය හැක. 

මේ මනෝභාවයන් තුළදී නිරන්තරයෙන් අධික දුකක්, බලාපොරොත්තු සුන්වීමක් හෝ කෝපයක් ඇති කරවන සුළුය. බොහෝ කැරලිකාර හා සෞඛ්‍ය සම්පන්න නොවන හැසිරීම් හෝ යෞවනයන් තුළ ඇති ආකල්ප විශාදියේ ඇඟවුම් විය හැකිය. 

යෞවනයන් තුළින් විශාදය හෝ මානසික අවපීඩනය පෙන්වන සුළු ලක්ෂණ කිහිපයක් අපට හඳුනා ගත හැක. මේ ලක්ෂන තුළින් ඔවුන් පත්ව ඇති ගැටළු සහගත තත්ත්වයන් මග හරවා ගැනීමට “ක්‍රියා කරන” අයුරු අපට වටහා ගත හැක.

පාසලේදී ගැටළු තත්ත්වයන් ඇතිවීම  - මානසික අවපීඩනය නිසා අවදානය දීමේ අපහසුතාවයක් ඇති කරන අතර මන්දගාමී ස්වභාවයක් පෙන්නුම් කරේ.  පාසැලේදී, මෙය දුර්වල පැමිණීම, ශ්‍රේණි පහත වැටීම හෝ කලින් හොඳින් වැඩකළ ශිෂ්‍යයෙකුගේ පාසල් වැඩ දුර්වල වීම සහ කණස්සළු ස්වභාවය් සිටීම වැනි දේ තුළින් පෙන්නුම් කෙරේ.

පලා යාම - මානසික අවපීඩනයෙන් පෙළෙන බොහෝ යෞවනයන් නිවසින් පලා යති. එවැනි උත්සාහයන් සාමාන්‍යයෙන් උපකාර ඉල්ලා කරනා වැලපීමකි. මට හමුවූ එවන් අවුරුදු දහහතරේ දරුවෙක් අධික ලෙස කෝපයට පත්වූ විට නිවසෙන් පලා ගොස් දින ගණන් අසල්වැසි නෑදෑගෙවල්වල සිටින බව ඔහුගේ මෑණියන් පැවසුවාය. එහෙත් එය් හේතු සොයන්න හෝ දරුවාට උදව් දෙන්න වැඩිහිටියන් ප්‍රමාද වී තිබුණි.

මත්ද්‍රව්‍ය සහ මත්පැන් භාවිතයට යොමුවීම යෞවනයන් තම මානසික අවපීඩනය අඩු කරගැනීමට යොමුවන තවත් අනිසි ක්‍රියාවකි.  තමන් පෙලනා මනෝභාවයගෙන් තාවකාලික අත්මිදීම සඳහා මත්පැන් හෝ මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතා කළ හැකිය. අවාසනාවකට මෙන්, මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතය ඇබ්බැහියක් වන ආකාරයට නරක අතට හැරේ.

හීනමානය  හෝ තමන් ගැන බොහොම දුර්වල ආත්ම අභිමානයක් ඇතිවීමද මෙහිදී දරුවන් තුළින් දක්නට ලැබේ.. මානසික අවපීඩනයෙන් කැත, ලැජ්ජාව, අසාර්ථකත්වය සහ නුසුදුසුකම වැනි හැඟීම් ඇති කළ හැකිය.

ස්මාර්ට්ෆෝන් ඇබ්බැහිය - යෞවනයන් ඔවුන්ගේ ගැටලුවලින් මිදීමට දුරකථන භාවිතය සහ අන්තර්ජාල සමාජ ජාලා භාවිතා කිරීමට පෙළඹේ   යා හැකි නමුත් ඇබ්බැහිය තුළින් විශාදය තත්ත්වය තවත් දරුණු කළහැක.

නොසැලකිලිමත් සමාජ හැසිරීම- මානසික අවපීඩනයෙන් පෙළෙන යෞවනයන් නොසැලකිලිමත් ලෙස රිය පැදවීම, අධික ලෙස මත්පැන් පානය කිරීම සහ අනාරක්ෂිත ලිංගික හැසිරීම වැනි භයානක හෝ අධි අවදානම් සහිත හැසිරීම් වල නිරත විය හැකිය.

සමහර යෞවනයන් ආක්‍රමණශීලී හා ප්‍රචණ්ඩකාරී විය හැකිය. නව යොවුන් වියේ ඇතිවන මානසික අවපීඩනයන් විශාදය වැනි තත්ත්වයන් , ආහාර ගැනීමේ අක්‍රමිකතා සහ ස්වයං-හානි කරගැනීම වැනි මානසික සෞඛ්‍ය ගැටලු ගණනාවක් සමඟ සම්බන්ධ වේ. මානසික අවපීඩනය ඔබේ දරුවාට ඉමහත් වේදනාවක් ගෙන දෙන අතර එදිනෙදා පවුල් ජීවිතය කඩාකප්පල් කරයි. ඔබේ දරුවාට සුවයක් දැනීමට උපකාර කිරීම සඳහා ඔබට කළ හැකි බොහෝ දේ ඇත. පළමු පියවර වන්නේ දරුවන් තුළ ඇතිවන මානසික අර්බුද කෙබඳුදැයි අධ්‍යනය කිරීමය. ඉගෙන ගැනීම ඒ තුළින්, ඉහත දැක්වූ අනතුරු ඇඟවීමේ සලකුණු දුටුවහොත් කුමක් කළ යුතුද යන්නද වටහා ගත යුතුය.

මා සමග කතා කළ දරුවන් දෙදෙනාගේම පවුල් පරිසරය තුළ ඔවුන්ට තමන්ගේ මානසික පීඩනයන් දරාගත හැකි කතා කළ හැකි වැඩිහිටියෙක් නොවීය. මව පියා රැකියාවට යනවිට ඔවුන් ඇති දැඩි වෙන්නේ මෙහෙකාරිය හෝ ආච්චී සීයා සමගය. දරුවන් සමග ගතකරන කාලය අඩු වීම සහ මුල් අවස්ථාවලදී  ඔවුන්ගේ ප්‍රශ්න ගැන දෙමාපියන් දරුණු දැඩි ස්වරූපයෙන් කටයුතු කිරීම නිසා ඔවුන් දෙමාපියන්ට කියන්නට බියක් දැක්වීම බොහෝ අවස්ථාවලදී පෙනේ.

හොඳින් සවන් දීම - මේ දරුවන්ට මේ තත්ත්වයෙන් මිදෙන්නට උපකාරවන දෙයකි. ඔවුන්ගේ හිත පෙලන දේ ගැන විවෘතව කතා කළ හැකි පරිසරයක් නිවසේ ඇති කළ හැක්කේ වැඩිහිටියන් වන අපට ය. ඔවුන්ගේ හැඟීම් අවඥාවට ලක් කරන සුළු ප්‍රකාශ නිකුත් කළ යුතු නොවන අතර දෙමාපියන් වශයෙන් මේ ලක්ශන හඳුනාගත් සැනින් ඒ ගැන වඩා අත්දැකීම් ඇති මනෝවෛද්‍යවරයෙක් හා සාකච්ජා කිරීම සුදුසු වේ. එවැනි උපදේශනය තුළින් වඩා සාර්ථක ලෙස ඔවුන්ගේ ජීවිත හැඩගස්වාගත හැකිය.

අදරණීය දෙමාපියනි, වැඩී උස්මහත්වන ඔබේ දරුවා  දෙස බලන්න, සවන් දෙන්න ඔවුන්ට සමීප වෙන්න !

එහෙම කළාම මෙහෙම වෙනවද ?

හතේ අපේ පොත නමින් දරුවන්ට ලිංගික අධ්‍යාපනය සපයන පොතක් නිර්මාණය වී ඇත්තේ විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් සහ ක්ශේත්‍රයේ ප්‍රවීන අධ්‍යාපන විශේෂඥයින් මගිනි. ඒ පොතට ඇති වූ සමාජ විරෝදය හමුවේ එය අද ඉවත් කරගැනීමට සිදුවී තිබේ.

ඉතා කුඩා වයසේදිම බරපතල ලිංගික අපචාරවලට ලක්වුණු දරුවන් දැරිවියන් මට හමුවෙන්නේ රෝහල් වාට්ටු තුළදීය. දරුවන් මෙලෙස අපයෝජනයට ලක්කරන වැඩිහිටියා බොහෝ දුරට ඔවුන්ගේ නිවසේ සිටින තමන්ගේම කෙනෙකි. අප හමුවේ දිගහරින කතන්දරවලින් කියැවෙන්නේ මේ දරුවන් තමන්ට සිදුවෙන්නේ කුමක්දැයි නොදැන සිටි නිසාම බිය නිසාම හෝ ඇබ්බැහිය නිසාම ඒ දෙයට ඉඩ දී ඇති බවය.  තමන්ගේ නිවසට එන නෑයින් දරුවන් සමග නිදිකිරීම පවා කොයිතරම් භයානකදැයි අන්තර්ජාල සටහනකින් පැහැදිලි කර තිබුණි.

නංගිගේ බඩ ලොකු වෙනවා යැයි පවසමින් භාහිර රෝගී අංශයට පැමිණි අක්කා නගෝ දෙදෙනා ප්‍රසව හා නාරිවේද වාට්ටුවට ඇතුල් කර තිබිණි. ඒ දැරියගේ වයස අවුරුදු 13 කි. අක්කා ගෙදර ගොස් නංගිගේ බඩේ සති 20 ක කළලයක් වැඩෙමින් පවතින බව පැවසූ විට පියා ගෙල වැලලාගෙන දිවි නසාගෙන තිබුණි. මව මැදපෙරදිග ගිහින් ය. අම්මාගේ ගවුම ඇඳගෙන තමා ළඟ නිදියන්න එන්න යැයි තාත්තා පවසන බව ඇය කීවාය. තමන්ගේ අක්කාට මේ දෙය නොකියන ලෙසද බිය වැද්දූ තාත්තා තමන්ට සිදු කරන්නේ කුමක්ද ඇය නොදැන සිටියාය. තාත්තා මරාගත්තේ අප යැයි ඇය බැන වැදුනාය. ඒ ඇයට තාත්තා කළ.සංහදියේ තරම මේ ළපටි දැරියට නොතේරුණු නිසාය. දරුවා ලැබුණු පසුද  දුටුවේ හවස පහට ඇඳ උඩ ඉඳගෙන වාට්ටුවේ රූපවාහිනය දෙස හැරී කාටූන් බලන දැරිවියකි.

අවුරුදු 12 ක දැරියක අප හමුවට පැමිණියේ කඩේ මුදලාලි නොයෙක් තෑගි දෙමින් ඇයට කරන ලද සෙල්ලම නිසාය. ඇය ඒ ලොසින්ජර ටොපි ටිපි ටිප් පැකට් එකට ඇය සමග කරන සෙල්ලම කුමක්දැයි නොදැන සිටියා මෙන්ම එය ඉවසා සිටිය බව පැවසුවාය. ඇය යුද්ධය අවසානයේ ඉතිරි වූ මිත්තණිය සෙවනේ සිටි අතර කිසිවෙකුට මේ ගැන පවසා තිබුණේ නැත. එහෙම වුනාම මෙහෙම වෙනවා ? බබාලා එන්නේ එහෙමද ? කියමින් ඇය සසල වූවාය. ඇය ප්‍රසව වේදනාවෙන් කෑමොර දුන් හැටි මට අදටත් මතක ය.

2012 දී ලෝක විනාසය වෙනවා යැයි පැතිරුණු ආරංචියකි. ඒ එක්කම අප හමුවට ගෙන ආ නව යොවුන් වියේ දැරියන් කිහිප දෙනෙකි. වැඩිහිටි පිරිමි ළමෝ මෙය විනෝදයක් බවද ලෝක විනාශය වෙන්න කලින් මේ විනෝදය ලැබිය යුතු බවද පවසා ඔවුන් පාළු නිවසක් වෙත රැගෙන ගොස් තිබිණි. 

ඔවුන් කිසිවෙක් මේ කරන්නේ කුමක්ද කියාවත් දැන සිටියේ නැත. අතුරු ප්‍රතිඵල දැන සිටියේ නැත.

බොහෝ විට උතුරු කොනේදී දැරිවියන්ට ලිංගික අධ්‍යාපනය ගැන කියා දෙන්නට සිදුවුණේ අපට ය.වයස 16 සිට එක්ව ජීවත් විය හැකියැයි කියනා රටක එසේ ඉක්මනින්ම දරුවන් ලබා තනිවූ දැරියන් ගැන කතන්දර රැසක් මට ලියන්නට හැකිය.

ළමයින්ට මේවා කියා දිය යුතු වයස කවරක්දැයි ඇතැමෙක් අසයි.  යමක් වැටහෙන කතා කරන්න හැකි තේරුම් ගත හැකි වයසේ කුඩා ඩ්ජරුවන්ට පවා තමන් අනවශ්‍ය ලෙස අතගාන්නට බලපෑම් කරන්නට ඇඳුම් උනන්නට තැත් කරන වැඩිහිටියන් ගැන සරලව තේරුම් කරදී එවන් මොහොතවලින් බේරෙන්නට දෙමාපියන්ට වැඩිහිටියන්ට ඒ ගැන කියන්නට දරුවන් හුරු කළ යුතු නොවේද ? 

නාන්න ළිඳට ගෙන ගිය තාත්තා තමන්ගේ අඟපසඟ අතගෑ බව අවුරුදු පහක දැරිවියක අප හමුවේ පැවසුවේ ඇය අම්මාත් සමග රෝහල්ගතකර ඇති අවස්ථාවේදීය ඒ තාත්තා ඇයට කල ලිංගික අපචාරවලට එරෙහිව මව පොලිසී ගිය නිසාය.

කණ රිදෙනවායැයි ඇඩ්මිට් කළ දරුවා පසුව කීවේ විදුහල්පති කණට ගැසූ බවත් පන්තියට පැමිණ මහත දරුවන්ගේ බඩ, පසුපස ප්‍රදේශය මිරිකන බවත් තමන්ගේ බඩ මිරිකූ බවත් ය. 

බාලවයස්කාර දැරියන් දරුවන් බස් රථ තුළදී හිංසනයට ලක්වේ. “ජැක් ගැසීම” ගැන මා දැන ගත්තේ බස් රථයේ එලෙස හේත්තුවන්නට ආ මිනිසෙක් නිසාය. මේ සමජයේ අමනයින් දරුවන් පෙලා දමන්නන්, ලිංගික අප්චාර කරන්නන් බහුලය. ඔවුන් නිදැල්ලේ සිටී. අපචාරයට ලක්වන දරුවා හෝ දැරිය නැවත ඒ පාපතරයා සිටින ගෙදරටම ඇතැම්විට බාරදෙන්නට හෝ යැවීමට සිදුවේ. 

අප ජීවිත කාලය තුළ හමුවන අනන්තවත් මෙවැනි කතා ලියා ඔබ හමුවට ගෙන එන්නේ කැඩී බිඳී යන හිත හදාගෙන රාජකාරිය විතරක් කරන්න කියන බලපෑම් මගහරිමිනි. 

ඔවුන් හැකි අයුරින් දැනුවත් කරමු. ඔවුන්ගේ ශරීරය ගැන, එහි සිදුවන වෙනස්කම් ගැන, ඒ ඒ වයස්වලදී ඔවුන්ට සිදුවන, දැනෙන දේ ගැන හරියාකාර තොරතුරු සහ අධ්‍යාපනයක් නොදීමෙන්   ඔවුන්ට වැරදි තොරතුරු මෙන්ම වැරදි ආකාරයේ අත්දැකීම් ලැබිය හැකිය.

ස්ත්‍රී/ළමා දූෂකයින් ගැන වෙන රටවල තිබෙන්නාක් මෙන් registry අපේ රටේ තිබෙනවාද ? 

මෙවන් අධමයන් වෙනුවෙන් අප කළ යුත්තේ සමාජ විරෝදයක් ගෙන ඒමය. එහෙත් ඒ වෙනුවට අපේ රටේ  ඉන්නේ එවැන්නන් ඔසවා පාර්ලිමේන්තුවට යවන අපූරු මිනිසුන් ය. 

පාසැල තුළින් මේවා කියා දෙන්නේ නැති බව බොහෝ දේවලින් පැහැදිලි වේ. එනිසා එවැනි දෑ ගැන වෛද්‍යවරුන් මගින් හෝ පාසැල් දරුවන් දැනුවත් කිරීමේ ක්‍රමවේදයක් සකසන්නට කාලය පැමිණ ඇතැයි සිතේ. 

ඔබේදරුවා සුරක්ෂිත ද ? 

වෛද්‍ය බෝධිනී සමරතුංග

රැස සායනික සටහන් නොවේ තීරුවෙන්

මේ දුක හරි පොඩියි !

ජීවිතයේ තනිවුණු දා දැනෙනා ළතැවුල් අත ගෙන
මහ ගින්නක පැන මියෙන්න සිතක් සිතනවා
සාගින්නද උහුලනු බෑ පොඩිවුන් අරගෙන පිම්මට
මහ දියකඳ බදා වැළඳ නිමක් සොයනවා

අනෙකා ඇවිදින මග තොට උන් විඳිනා මහ කරදර
ඒ ගැන වඩියක් හිතුවද ඔබෙන් අහනවා
උන් ඇවිදින ගව් සිය දුර උරහිස් දරණා බර පොදි
ඒ ගැන විමසා සිටි උන් නැතැයි පෙනෙනවා

සංසාරේ විඳිනා දුක මඟ සොයලා මඟ දකින්න
මුනිවරයන් දෙසූ දම් හඬ අදත් ඇහෙනවා
අනුන්ගෙ දුක දකින තැනදි බදා වැළඳ දරණ විටදි
මේ දුක් කඳ මොන පොඩීද කීයා සිතෙනවා

බෝධිනී සමරතුංග
2020 ජූලි
මිනිසුන්ගේ දුක් විඳීම් ගැන සත දෙකේ කතාවකින් පසු !
After discussing my 2 cent on "problems with a med friend.
(උපුටා ගැනීම හෝ කොපි කිරීම නොකරනු මැනවි)
ඇවිලෙන සිතකට දම්පැන් සොයමින් ඇවිදින කතරක
දහම් හඬින් මුලා කරන දනෝ

බුදුන් වඳින්නේ ප්‍රශ්න තියෙන අයද ?

ගේට්ටුවෙන් ඔබ්බෙහි ඇත්තේ A 9 ප්‍රධාන පාරයි. පාන්දර 3 පමණ ය. ඉන් මෙහා ඇති බුදු මැදුර අභියසදී පියවර වේගය, අඩු කළ මා බුදු මැදුරේ වළාකුළු බැම්මේ මුදුන අතින් අල්ලාගෙන නැවතුනේ වට පිට බලන ගමන්. මා මෙහි ආවේ වාට්ටුවේ හදිසි තත්ත්වයක් පාලනය කර අහවරව ය. 

මධ්‍යම රාත්‍රී දොළහ පසුවෙද්දීම රාත්‍රී වැඩමුරය භාරව සිටින වෛද්‍යවරිය වන මා වෙත දුරකථන ඇමතුමක් ලැබුනේ පැයක පමණ වූ කෙටි නින්ද හමාර කරමිනි. රාත්‍රී සේවයේ නියුතු වෛද්‍යවරයා සිටිය යුත්තේ වාට්ටුවේ වෛද්‍ය විවේක කාමරයේ ය. එහෙත් එම වාට්ටුවට වෛද්‍ය විවේක කාමරයක් නොතිබිණි. මේ වාට්ටු සංකීර්ණයම හදිසියේ හැදූ ඒවා වන නිසා ඔහොම කාමර හදන්න මතක් නොවෙන්නත් ඇති. එනිසා විටින් විට වෛද්‍ය නේවාසිකාගාරයේ සිට පෙනෙන දුරකින් පිහිටි වාට්ටුව වෙත අපට දුවන්නට සිදුවුනේ දිනක් හැර දිනක් පාසා යෙදෙන රාත්‍රී වැඩමුරය සහිත දිනවල ය. 

"ඩොක්ටර්, ඇඩ්මිශන් එකක් හදිසිම එකක් නෙමේ" හෙදිය දුරකථනය ඔස්සේ පවසයි. 

“ හරි මිස් මම එන්නම්” මම විදුලි පන්දම රැගෙන නේවාසිකාගාරයේ කාමරයේ සිටි අනෙක් වෛද්‍යවරිය සුවසේ නිදනු බල බලා, ශබ්ද නොනැගෙන සේ දොරවසා අගුළු දමා නික්මුනා. 

මා යන විට ඇවිත් තිබුණේ නොදන්නා යම් සතෙක් විසින් සපා කෑ අයෙකු ය. ඔය අතර වාට්ටුවේ සිටින ඇදුම රෝගියෙක් වූ ජෙයපාලන් මාස්ක් එක එක අතකින් අල්ලාගෙන ඔක්සිජන් සමග නාස් කුහරය වෙත ඇදෙන දුම ආඝ්‍රහනය කරමින් සිටියේය. 

ජෙයපාලන් වයස පණස් ගණන් වන ගොවියෙකි. දිර්ඝ කාලයක් ඇදුම සඳහා ඖෂධ ගනී.මේ කාලයේ පැවති වර්ෂා තත්ත්වය නිසා විටින් විට ඇදුම සහ ශ්වසන රෝගී තත්ත්වයන් සහිත අය රෝහල්ගත වේ.
මා වෙද නළාව තබා පිට පැත්තෙන් ඔහුගේ ශ්වසනය සහ ශබ්ද පරීක්ෂා කළෙමි.

ඉක්මනින් හුස්ම ගනී.. පිට කරන්නේ කීං කීං හඬ සමග හුස්ම ගත්තාට වඩා දීර්ඝ කාලයක් වැය කරමිනි. වාට්ටුවේ බහුතරය කහිමින් සෙම් සොටු පිටකරමින් සිටී. ඒ රෝග කාරක අපටද වැළඳේ, ඇතුල් වෙන රෝගීන් හට පෙති කරල් පොවමින් අපද ඒ පෙති, කරල්ම බොමින් මේ ගත කරන කාලය ගැන මදක් නතරව සිතමි. 

“සුසුඛං වත ජීවාම ආතුරේසු අනාතුරා 

ආතුරේසු මනුස්සාස විහරාම අනාතුරා” (ධම්ම පදය) 

ආතුර වූ මිනිසුන් මැද අප අනාතුරව වෙසෙමු. ධම්ම පද ගාථාව මතකයට නැගේ. කයින් ආතුර වෙනවට වඩා දරුණු හිතින් ආතුර වෙන එක. මම මගේ හිතට එය මතක් කරදෙමින් හිත හදා ගනිමි. 

සැනෙන් බිඳෙන සසලවෙන හිත්වලින් ආතුරව ගතින් ආතුරව උදව් පතා පැමිණ ඇත්තේ අපට ආගන්තුකයන් ය. ඒ මිනිසුන්ගේ සෙම් සොටු කිවිසුම් කැස්ස සමඟ අප මුහුණු මත තැවරේ. ප්‍රෙශර් මනිමින් නළාව තබමින් ඇඟේ හැම තැන අල්ලා මිරිකා ඔබ ඔබා පරීක්ෂා කරමු. දහඩිය වැකුණු ශරීර, දිනගනන් නා පිරිසිඳු නොවූ ශරීර ඇත්තන් කිසිඳු ආවරණයක් නොමැති අත්වලින් අල්ලා ලෙඩේ හොයගන්න පරීක්ෂා කරමු. 

උදේ රෑ ආසාදන වලකාගන්න පෙති ගිල, රෑ පුරා ලෙඩ රෝග උත්සන්න වන අය සමග ඔට්ටු වී උදෑසන තඩිස්සු වූ නිදි නොලැබ විඩාබර ඇස් රැඳි මුහුණින් වාට්ටුව පුරා ඇවිදිමු. ක්ලිනික් දිනවල ක්ලිනික් දුවන්නෙමු. 

දැන් මදක් පහසුවෙන් හුස්ම ගනිමින් ඇඳේ උඩ කොටසේ මෙට්ටයට උස්සා පහසු කර දී තිබෙන හෙයින් දැන් සැනසිල්ලේ  සිටී. ඔරලෝසුවෙන් වේලාව බැලුවෙමි. පාන්දර තුනහාමාරටකිට්ටුය. ඊළඟට නිතර සොයා බලන රෝගීන් වාට්ටුවේ ඉදිරිපස කොටසේ සිටියායින් ඔවුන් ගැන සොයා බැලුවෙමි. ඩෙංගු උණ සෑදී ඩෙංගු රක්තපාත තත්ත්වය සමග පොර බදිනා, රෝගියාගේ තත්ත්වය මේ වනවිට හොඳ අතට හැරෙමින් පවතින නමුදු දවසට කිහිප පාරක් දෙවියන් සිටින අත සොයා වඳින්නට ඇඳෙන් බැස කකුල් අත පය සෝදන්නට බැරි වීම නිසා කණස්සල්ලක් ඔහුගේ හිත පෙලයි. මන්නාරම් දෙසින් ආ වැසියෙකි. 

"අනේ ඩොක්ටර් මට වන්දනා කරන්න ඕනෙමයි. දැන් දවස් ගාණක්ම මට වන්දනා කරන්න බැරි උනානේ." ඔහුව පරීක්ෂා කරද්දී පවසයි. 

“ඔබේ දෙවියන් තේරුම් ගනීවි ඔබ දැන් සුපුරුදු ලෙස වන්දනා කරන්න බැරි තත්ත්වයක ඉන්නේ කියලා. හිතින් සියල්ල හිතන්න තාත්තා. හිතේ භක්තියනේ වැදගත්ම. කය වෙහෙස කිරීම හොඳ නැහැ නෙව. ඇරත් මූත්‍රා බටේ එහෙ මෙහෙ උනොත්. බෑග් එක ගැටහලා තියෙන්නේ ඇඳ විට්ටමේ. ඉතින් එහෙ මෙහෙ දුවන්නැතුව ඉන්න තාත්තේ” 

" ඔබවද මේ ප්‍රතිකාරද දෙවියන් දෙන උදව් දුවේ" කියමින් හේ සැනසෙයි.

අපි නාඳුනන මේ සියල්ලන්ට අම්මේ, තාත්තේ සීයේ,මාමේ, අයියේ මල්ලී යැයි කියන්නේ අපේ සංස්කෘතියේ හුරුව නිසා ය. 

මෙහි වැසියන් අපට පෙරලා අම්මා හෝ අයියා යැයි පවසති. මා කලින් ලීවා මෙන් ඒ ගෞරවය හඟවන ආමන්ත්‍රනයකි. අනිත් කොන පොතේ මේ නිසා ඇතිවූ අලකලංචි ලීවා මතක් වේ. 

එළිමහන් පාරෙන් රෝහල් බුදු මැදුරට ඇවිද එන්නට සිතුන නිසා මා කෙටි පාර අමතක කළාය. නිරිත දිගින් හමන සිහිල් සුළඟට නිරාවරණව ගල් කණු සතරක් අතර මැදි කර සමාධියෙන් වැඩ සිටි බුදු පිළිමය පිහිටි කොටස රාත්‍රියේද එළිය කර තිබිණි. බුදු රුව හිත නිවා සනසයි. ඉදිරිපිට අතුරා ඇති කළුගල් ටයිල් මත හිඳගත් මම සියලු සත්වයෝ නිදුක් වෙත්වා...නීරෝගි වෙත්වා යැයි මෙත් වැඩුවෙමි. මළගිය ඇත්තන්ට පින් දුන්නෙමි. සියළු රෝගී හදවත් නිවී සැනහේවා යැයි මෙත් වැඩුවෙමි. මගේ හදවත පුරා ඇවිල යන ශෝකී කම්පන ය මෙවෙලෙත් අඩු වූයේ නම් නැත. 

“ඔය බුදු මැදුරෙ තිස්සෙම රැඳෙන්න එපා. මිනිස්සු හිතයි ඔයාට ප්‍රශ්නයක් තියෙනවා කියලා” එක් වෛද්‍යවරයෙක් මට පැවසූයේ වෛද්‍ය නේවාසිකාගාරයේ භෝජනාගාරයේ ආහාර ගන්නා වෙලාවේදීය. 

“බුදුන් වඳින්නේ ප්‍රශ්න තියෙන අයද ?” මම ඇසුවේ විමතියෙනි. 

“ඔව් හොඳට බලන්න !” ඔහු කියන්නේ සමාජයේ බහුතරයකගෙන් පෙනෙනා හෝ බහුතරයක් දෙනා හිතාගෙන ඉන්නා මතයකි. 

මම දෑස් ඇරලා අවට බැලුවෙමි. අඩවන් වූ දෙනෙතින් සමමෙත් සිහිලෙන් නැහැවෙමින් වැඩ හිඳින බුදු රුව මා ඉදිරිපිට ! ඊට පිටුපසින් ගේට්ටුවේ මුරකුටිය දෙසින් මුර උන්නැහේ හිස දමා බලන්නේ මේ මහා රෑ බුදුන් වඳින්නේ කවුරුන්ද කියා විය යුතුය.

බුදුන් වැඳීම හැමෝම කළ ද බුදුන් පෙන්වූ මග ගමන් ගන්නා මිනිසුන් අල්පය. 

"කටින් බුදු බණ විදින මිනිස්සු තමයි භයංකරම, බුදු  සරණා යී.... කියලා ෆෝන් එක තියන මිනිස්සුන්ගෙන් පරිස්සම් වෙන්න ! ප්‍රසව හා නාරිවේද විශේෂඥ වෛද්‍යවරයා වෝඩ් රවුන්ඩ් එක කරමින් මේ ළඟකදි ඉඳන් බුදු මැදුරක් හැදීම වෙනුවෙන් වෙහෙසෙන අපට කීවේය. 

"මේ මහ පොළොව උඩ බුදුන්, ජේසුන්, සහ සාන්තුවරයින් ඇවිද්දා, මේ සියලු ගහකොළ මේ පෘථිවි ය මත මෙලෙසින්ම ඇවිද්දා එනමුත් ඔවුන් පාරාදීසයක ජීවත් වුනා, ඔබ අපායක ජීවත් වුනා. " osho ලීවේය. ඒ හෘද සූත්‍රය නම් පොතේ ය.

To me, you are Buddhas. All your efforts to become enlightened are ridiculous if you don't accept this basic fact. This has to become a tacit understanding, that you are it! This is the right beginning, otherwise you go astray. This is the right beginning! Start with this vision, and don't be worried that this may create some kind of ego -- that "I am a Buddha." Don't be worried, because the whole process of The Heart Sutra will make it clear to you that the ego is the only thing that doesn't exist -- the only thing that doesn't exist! Everything else is real - the heart sutra